"Yüzyılın Beyin Cerrahı" unvanılı Gazi Yaşargil (2)
Vatandaşlıktan Çıkarıldı. 27 Mayıs darbesinden sonra askerî yönetimin ülke idaresine el koyması esnasında Yaşargil yurt dışında eğitimine devam etmekteydi…
Doçentlik sınavına gireceği günlerde Türkiye'den askerlik vaktinin geldiğine dair celp ulaştı…
O sıralar liseden arkadaşı olan Ömer İnönü (İsmet İnönü’ ın oğlu) Gazi Yaşargil'i ziyaret etmişti. Ömer İnönü'den, babası eğitimi bittikten sonra ülkeye döneceğini İsmet İnönü'ye iletmesini istedi… Ancak İsmet İnönü'nün çabaları sonuçsuz kaldı… Darbe yönetiminin oluşturduğu Bakanlar Kurulu kararı ile Türk vatandaşlığından çıkarıldı… Vatansızların taşıdığı "Haymatlos" pasaportuyla yaşamaya başladı…
Turgut Özal Yaşargil’ı Vatandaşlığa Aldı
Turgut Özal döneminde Yaşargil'in yeniden vatandaşlığa alınması için işlemler başlatıldı… Türkiye'ye gelmekten hâlâ çekinen Yaşargil'e pasaportunu dönemin Sanayi Bakanı Şükrü Yürür götürdü…
18 yaşında ayrıldığı ülkesine 45 yıl sonra yeniden dönme imkânına erişti… Ankara'ya dönüşünde çok duygulandığını belirtmiş ve otomobilden inmeyerek 3 saat boyunca otomobille Ankara'yı gezip yıllar içerisinde değişen Ankara’ya ilk kez tanıklık etti… Sonrasında İstanbul'a geçip eski dostu Can Yücel'le buluştu…
Asker kaçağı diye Türkiye’ye almadılar
Zürih Üniversitesi Nöroşirürji kliniğindeki şeflik görevinden Ocak 1993'te emekli oldu. O dönem bilim dünyasınca tanınmış bir cerrah olan 68 yaşındaki Yaşargil, İstanbul'dan gelen bir teklifi kabul edip Türkiye'ye dönme hazırlıklarını yaparken yasalara göre bir asker kaçağı olması nedeniyle Türkiye planını gerçekleştiremedi…
Bu nedenle 1994'te Yaşargil, Amerika'da Little Rock şehrindeki Arkansas Tıp Bilimleri Üniversitesi’nden gelen teklifi kabul etti. Orada nöroşirürji kliniği şefi Profesör Ossama Al-Mefty ile Amerika'da ilk mikronöroşirürji merkezini geliştirdi. Bu hastanede ameliyatlar yaptı, dersler verdi, yayımlar yaptı, mikronöroşirürji laboratuvarı kurdu ve mikronöroşirürji kursları hazırladı. Ekim 2013’te Arkansas Üniversitesinden emekli oldu.
Yaşargil Kasım 2013’ten sonra Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroşirürji Anabilim dalı kadrosunda yer aldı. 2012'de Azerbaycan'da kurulan Avrasiya Akademiyası adlı uluslararası derneğin kurucu üyelerinden biridir.
Keşifleri
Cerrahinin çeşitli alanlarında önemli keşiflere imza atmış… Mikroskop kullanarak yapılan beyin cerrahisi operasyonlarına yeni bir boyut kazandıran Yaşargil, 1967'de cerrahi mikroskopla ilk beyin bypass ameliyatını gerçekleştirdi….
Bu alanda kullanılan ekipmanları yetersiz bulan Yaşargil, yenilikçi cihazlar tasarlamaya başladı… İntrakraniyal anevrizma ameliyatlarında damarları klemplemek için geliştirdiği klipsler, hâlâ modern cerrahi uygulamalarda kullanılmaktadır…
Ayrıca, beyin cerrahisinde operasyon alanına ulaşmak için beyin dokusunu daha kolay hareket ettirmek amacıyla Leyla retraktörünü tasarlamış, bu alet, günümüzde beyin cerrahilerinin vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir.
Yaşargil'in geliştirdiği bir diğer önemli cihaz ise "Kayan Mikroskop"tur. Bu hareketli mikroskop sistemi, beyin cerrahisinde daha geniş bir görüş alanı sağlayarak cerrahların işini kolaylaştırmıştır.
Etkisi ve Mirası
Gazi Yaşargil’in tıp ve cerrahiye olan katkıları, onu beyin cerrahisinin önde gelen isimlerinden biri yapmıştır…
1999 yılında Amerikan Nörolojik Cerrahlar Kongresi tarafından "Yüzyılın Beyin Cerrahı" unvanına layık görülen Yaşargil, Avrupa Nörolojik Cerrahlar Birliği tarafından onur madalyasıyla ödüllendirilmiştir…
Dünyada cerrahi mikroskobun yaygınlaşmasında büyük rol oynayan Yaşargil, beyin cerrahisi alanındaki yenilikçi çalışmaları ile tıp camiasına kalıcı bir miras bırakmıştır… Ayrıca, "Master of Brains, Gazi Yaşargil" adlı belgesel, onun hayatını ve bilimsel başarılarını konu alarak 2021’de ABD’de gösterime girmiştir…
Harvey Cushing ile 20. yüzyılın en önemli nöroşirürjisyenlerinden sayılmaktadır. 2000 yılında Cumhuriyet Gazetesi tarafından son bin yıl içinde Türk tarihinin Atatürk ve İbn Sina gibi 10 Türk büyüğünden biri olarak seçilmiştir.
Yaşargil’in beyin cerrahisi alanındaki katkıları sadece tıp dünyasında değil, aynı zamanda cerrahilerin standartlarını yükselten cihazlarıyla da büyük bir etki yaratmıştır. Amerika’da “Yüzyılın Adamı” olarak seçilen Gazi Yaşargil, aynı zamanda dünya çapında saygın bir bilim insanı olarak tanınmaktadır. Onun geliştirdiği teknikler ve cihazlar, günümüzdeki modern beyin cerrahisinin temel taşlarını oluşturmuştur.
Devam Edecek ( Gazi Yaşargıl’ın aldığı Unvanlar ve yaşamı)